Fasulye Pası (Uromyces appendiculatus) Nedir?

Fasulye pası, Uromyces appendiculatus adlı mantarın neden olduğu, fasulye bitkilerinde yaprak dökülmesi, erken kuruma ve verim kaybına yol açan önemli bir fungal hastalıktır. Bu hastalık özellikle sıcak ve nemli bölgelerde ciddi zarar oluşturur. Yaprak yüzeyinde görülen kahverengi lekeler ve çevresindeki sarı halkalar, fasulye pasının en belirgin belirtilerindendir.

Hastalığın etmeni, fasulye yapraklarının alt ve üst yüzeylerinde pas renginde püstüller oluşturarak spor üretir. Bu sporlar rüzgarla kolayca taşınır ve çevredeki diğer sağlıklı bitkilere bulaşır.

Fasulye Pası Hastalık Belirtileri

Fasulye pası genellikle yapraklarda başlar ancak ilerleyen dönemlerde gövde ve bakla yüzeylerinde de görülebilir. Hastalığın ilk belirtileri, yapraklarda küçük, kahverengi küf benzeri lekeler şeklindedir.

Bu lekelerin çevresinde açık sarı renkli bir halka oluşur. Zamanla lekeler birleşerek daha büyük nekrotik alanlar oluşturur ve yaprakların erken dökülmesine neden olur.
Vejetasyon dönemi sonuna doğru lekeler koyulaşır, siyahımsı kahverengi bir görünüm kazanır.

Enfeksiyon ilerledikçe bitki fotosentez yapamaz hale gelir, dolayısıyla verim düşer ve baklaların gelişimi zayıflar. Şiddetli bulaşmalarda bitki tamamen kuruyabilir.

Hastalığın Gelişme Koşulları

Fasulye pası hastalığı, özellikle 20°C civarındaki sıcaklıklarda ve yüksek nem oranı bulunan ortamlarda hızla gelişir. Yağmur, rüzgar ve sulama suyu sporların taşınmasında önemli rol oynar.

Uromyces mantarının sporları, tarlada kalan hastalık artıkları üzerinde kışı geçirir. İlkbaharda uygun koşullar oluştuğunda bu sporlar çimlenerek yeni enfeksiyonlara yol açar.

Hastalığın ortaya çıkmasında şu faktörler etkilidir:

• Uzun süreli yağışlı hava koşulları
• Yetersiz havalanma (sık ekim)
• Sulama sonrası yaprakların uzun süre ıslak kalması
• Hastalıklı bitki artıklarıyla yeniden ekim yapılması

Fasulye Pası Görülen Bitkiler

Fasulye pası yalnızca fasulyelerde değil, aynı familyadan olan diğer baklagillerde de görülür. En çok etkilenen türler şunlardır:

• Fasulye (Phaseolus vulgaris)
• Börülce (Vigna unguiculata)
• Lima fasulyesi (Phaseolus lunatus)
• Bazı yabani fasulye türleri

Bu türler arasında özellikle fasulye en duyarlı konukçudur ve en ağır zarar genellikle bu bitkide görülür.

Kültürel Mücadele Yöntemleri

Fasulye pasına karşı alınacak kültürel önlemler, hastalığın yayılmasını büyük oranda azaltır. En etkili yöntemler şunlardır:

• Hastalıklı bitki artıklarını yok et: Hasat sonrası tarlada kalan yaprak, sap ve baklalar toplanmalı, yakılmalı veya derin çukurlara gömülmelidir.
• Münavebe (nöbetleşe ekim): Aynı tarlada arka arkaya fasulye ekimi yapılmamalıdır. 2–3 yıl boyunca farklı bitkiler ekilmelidir.
• Dayanıklı çeşitler kullan: Yerel koşullara uygun, pas hastalığına karşı dayanıklı tohumlar tercih edilmelidir.
• Sulama düzeni: Sulama sabah erken saatlerde yapılmalı, yapraklar gece boyunca ıslak kalmamalıdır.
• Yabancı ot kontrolü: Hastalığın barınabileceği yabancı otlar tarladan temizlenmelidir.

Bu önlemler yalnızca fasulye pasına değil, aynı zamanda diğer mantar ve bakteri hastalıklarına karşı da koruyucu etki sağlar.

Kimyasal Mücadele Yöntemleri

Fasulye pasının kontrolünde kimyasal mücadele de uygulanabilir. Ancak ilaçlama, sadece hastalık belirtileri ilk görüldüğünde başlatılmalıdır.

• İlk ilaçlama: Çevrede fasulye yapraklarında pas belirtileri görülmeye başlandığında yapılır.
• Sonraki uygulamalar: Hastalığın şiddetine göre 7–10 gün aralıklarla 3–5 kez tekrarlanabilir.

Bakırlı ilaçlar ve sistemik mantar ilaçları genellikle etkilidir. Ancak ilaç seçiminde ziraat mühendislerinin önerisi dikkate alınmalıdır.
Ayrıca, hasattan 15–20 gün önce ilaçlamaya son verilmelidir.

Kimyasal ilaçlamaların yanı sıra tarlada dengeli gübreleme ve hava sirkülasyonu sağlayan ekim aralıkları oluşturmak da önemlidir.

Fasulye Pasının Ekonomik Önemi

Fasulye pası, fasulye üretiminde ciddi verim kayıplarına neden olur. Şiddetli enfeksiyonlarda ürün miktarı %30 ila %70 oranında düşebilir.
Ayrıca yaprakların erken dökülmesi, bitkinin tohum doldurma dönemini kısaltır, bu da baklaların küçülmesine ve tohum kalitesinin düşmesine yol açar.

Bu nedenle, fasulye yetiştiriciliğinde düzenli kontroller yapmak ve ilk belirtiler görüldüğünde hızlı müdahalede bulunmak büyük önem taşır.

Diğer Fasulye Hastalıklarıyla Karıştırılmamalıdır

Fasulye pası bazen fasulye mozaik virüsü veya hale yanıklığı gibi diğer hastalıklarla karıştırılabilir. Ancak fasulye pasının en ayırt edici özelliği, yaprakların alt yüzeyinde kahverengi püstüller ve çevresinde sarı hale bulunmasıdır.

Fasulye bitkilerinde görülen bu ve benzeri hastalıklar hakkında daha fazla bilgiye şifalı bitkiler sitesinin Haşarat ve Bitki Hastalıkları kategorisinden ulaşabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

1. Fasulye pası neden olur?

Fasulye pası, Uromyces appendiculatus adlı mantarın neden olduğu bir hastalıktır. Hastalık sporları genellikle rüzgarla taşınır ve nemli ortamlarda kolayca yayılır.

2. Fasulye pası nasıl önlenir?

Hasat sonrası bitki artıklarını imha etmek, münavebe uygulamak ve hastalık belirtileri görülür görülmez ilaçlama yapmak etkili önlemlerdir.

3. Fasulye pası insan sağlığına zararlı mı?

Hayır, hastalık yalnızca bitkilere zarar verir. Ancak ürün kalitesini düşürdüğü için ekonomik zarar oluşturur.

4. Fasulye pası hangi koşullarda artar?

20°C sıcaklık ve yüksek nem oranı hastalığın gelişimini hızlandırır. Özellikle yağışlı dönemlerde daha fazla görülür.