Çilek Antraknozu (Colletotrichum spp)

Çilek Antraknozu Nedir?

Çilek antraknozu, Colletotrichum spp. adlı mantar türlerinin neden olduğu yaygın ve zararlı bir bitki hastalığıdır. Bu hastalık özellikle sıcak, nemli iklimlerde yetiştirilen çileklerde sık görülür. Bitkinin stolon, yaprak sapı, yaprak ve meyvelerini etkileyerek çürüme ve solgunluğa yol açar.

Hastalık genellikle Colletotrichum acutatum, Colletotrichum gloeosporioides ve Colletotrichum fragariae türlerinden biri tarafından oluşturulur. Bu türler, çilek üretiminde verim kaybının başlıca nedenlerinden biridir.

Çilek antraknozu, uygun koşullarda çok hızlı yayılır ve kısa sürede bitki ölümüne neden olabilir. Özellikle tohum, fide veya bulaşık sulama suyu ile taşınabildiğinden, üretim alanlarında ciddi sorunlar yaratır.

Hastalığın Belirtileri

Sap ve Stolon Belirtileri

Hastalık genellikle stolonlarda (çilek sürgünleri) ve yaprak saplarında küçük, koyu renkli lekeler şeklinde başlar. Bu lekeler zamanla genişler, çökük ve kuru hale gelir. Eğer leke, yaprak sapını tamamen sararsa o yaprak kurur, solar ve aşağı doğru sarkar.

Yavru bitkilerde enfeksiyon görüldüğünde kök gelişimi tamamlanmadan bitki ölür. Bu nedenle fide döneminde fark edilmesi oldukça kritiktir.

Yaprak Belirtileri

Yapraklarda hastalık genellikle yuvarlak, gri ya da siyahımsı lekeler şeklinde başlar. Bu lekeler birkaç milimetre çapında olabilir ve yaprak yüzeyinde çok sayıda bulunabilir. Zamanla lekeler birleşerek geniş alanları kaplar, bu da fotosentezi azaltır ve bitkinin gelişimini yavaşlatır.

Kök Boğazı ve Gövde Belirtileri

Fungusun sporları yağmur veya sulama suyuyla yapraklardan kök boğazına taşınabilir. Burada sert, kırmızımsı kahverengi çürük alanlar oluşur. Bitki başta sağlıklıymış gibi görünse de kısa süre içinde solar ve ölür.

Kök boğazı kesildiğinde kahverengi çizgiler veya çürüme halkaları net şekilde görülebilir. Bu durum antraknozun tipik bir göstergesidir.

Meyve Belirtileri

Meyvelerde yuvarlak, sert ve çökük lekeler şeklinde belirti verir. Başlangıçta koyu kahverengi olan bu lekeler zamanla siyaha döner ve hızla genişleyerek tüm meyveyi kaplar.

Enfeksiyon genellikle olgunlaşmamış yeşil meyvelerde de ortaya çıkabilir. İleri safhalarda meyve tamamen çürür, pazar değerini kaybeder.

Hastalığın Nedenleri ve Bulaşma Şekli

Çilek antraknozu genellikle şu yollarla yayılır:

• Bulaşık fide ve tohumlar: En yaygın bulaşma şeklidir.
• Sulama suyu: Sporlar su sıçramasıyla sağlıklı bitkilere taşınır.
• Yüksek nem ve sıcaklık: Özellikle 25–30°C aralığı mantar gelişimi için en uygun ortamdır.
• Bitkiler arası yakın mesafe: Hava sirkülasyonunu engelleyerek hastalığın yayılmasını hızlandırır.

Mantar, bitki artıklarında veya toprakta uzun süre canlı kalabilir. Bu nedenle her yıl aynı tarlada çilek ekimi yapılması, hastalığın sürekli olarak tekrarlamasına neden olur.

Kültürel Mücadele Yöntemleri

Çilek antraknozuna karşı kimyasal mücadeleden önce kültürel önlemler büyük önem taşır. Uygun önlemlerle hastalık riski ciddi ölçüde azaltılabilir.

1. Bitki Artıklarını Temizleme

Hasattan sonra tarlada kalan bitki artıkları mutlaka uzaklaştırılmalı veya yakılmalıdır. Çünkü mantar sporları bu artıklarda kışı geçirerek gelecek sezona bulaşma kaynağı oluşturur.

2. Dayanıklı ve Sağlıklı Fide Kullanımı

Üretimde mutlaka sertifikalı ve hastalıksız fideler kullanılmalıdır. Bulaşık materyalden alınan fideler, hastalığın yeni alanlara taşınmasına neden olur.

3. Münavebe (Nöbetleşe Ekim)

Aynı tarlaya birkaç yıl arka arkaya çilek ekilmemelidir. En az 2–3 yıllık bir ara verilerek farklı bitkiler ekilmelidir. Bu yöntemle topraktaki patojen yoğunluğu azalır.

4. Sulama Yönetimi

Yaprakların ve meyvelerin ıslanmasını azaltmak için damla sulama sistemi kullanılmalıdır. Aşırı nem hastalık gelişimini hızlandırır.

Ayrıca, tarlanın iyi drene edilmiş olması önemlidir. Su birikintileri hastalık riskini artırır.

Kimyasal Mücadele

Eğer hastalık yayılmışsa, kimyasal mücadeleye başvurmak gerekir. Zirai ilaçlamada genellikle benomyl ve thiophanate-methyl içeren fungisitler tavsiye edilir.

İlaçlama zamanı:

• İlk belirtiler görüldüğünde başlanmalıdır.
• Yağışlı dönemlerde ilaçlama aralıkları 7–10 gün olmalıdır.
• Hasattan en az 40 gün önce ilaçlamaya son verilmelidir.

İlaçlama sırasında bitkilerin tüm yüzeyinin ilaçla kaplanmasına dikkat edilmelidir. Bu, yeni enfeksiyonların oluşmasını engeller.

👉 Bitkisel kökenli doğal koruma yöntemleri hakkında bilgi almak için şifalı bitkiler sayfamızı ziyaret edebilirsin.

Doğal Mücadele ve Önleme

Doğal üretim yapan çiftçiler için bazı bitkisel çözümler de etkilidir:

• Sarımsak ve acı biber ekstraktı, mantar gelişimini baskılayabilir.
• Bakırlı doğal karışımlar, çilek yapraklarında koruyucu etki oluşturur.
• Toprak mikroflorasını güçlendiren organik gübreler, patojenlerin çoğalmasını engeller.

Bu uygulamalar kimyasal ilaçlamayı azaltarak hem çevreye hem de ürün sağlığına katkı sağlar.

Sık Sorulan Sorular

Çilek antraknozu neden olur?

Genellikle Colletotrichum mantar türleri nedeniyle ortaya çıkar. Sıcak ve nemli koşullar, hastalığın gelişmesini hızlandırır.

Hastalık meyveleri nasıl etkiler?

Meyvelerde koyu renkli, sert ve çökük lekeler oluşur. Zamanla bu lekeler genişleyerek meyvenin tamamını kaplar ve çürümesine yol açar.

Doğal yollarla korunmak mümkün mü?

Evet. Sağlıklı fide kullanımı, iyi drenaj, bitki artıklarının yok edilmesi ve doğal bakırlı karışımlar hastalık riskini azaltır.

Hastalık verimi düşürür mü?

Evet. Yaprak ve meyve çürüklüğü nedeniyle bitkinin fotosentez kapasitesi azalır, meyve kalitesi ve verim düşer.