Kiraz Dal Yanıklığı (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum) Nedir?

Kiraz dal yanıklığı, özellikle kiraz ve vişne gibi sert çekirdekli meyve ağaçlarında ciddi verim kayıplarına neden olan bakteriyel bir hastalıktır. Pseudomonas syringae pv. morsprunorum bakterisi tarafından oluşturulan bu hastalık, genç sürgünlerde, dallarda ve yapraklarda lekeler, kabuk çökükleri ve zamk akıntısı gibi belirtilerle kendini gösterir. Hastalık, hem üretim kalitesini düşürür hem de ağacın ömrünü kısaltır.

Kiraz Dal Yanıklığının Belirtileri

Hastalık, özellikle ince dallar ve sürgünlerde başlar. Kabuk üzerinde esmer, çökük lekeler görülür. Bu lekeler büyüdükçe dalın tamamını sararak kurumasına neden olur.
Tomurcuklar üzerinde de benzer şekilde koyu renkli lekeler oluşur ve zamanla tomurcuklar açılmadan kurur.
Dallarda oluşan yaralar, kanser görünümünü alır ve 1–2 yıl sonra bu bölgelerde zamk akıntısı meydana gelir.

Yapraklarda ise başlangıçta sarımsı lekeler görülür, ardından bu lekeler kuruyarak delinir. Bu nedenle yapraklar sanki saçma ile delinmiş gibi bir görünüm kazanır. Ağır enfeksiyon durumlarında, dallar tamamen kurur ve ağaç verimden düşer.

Hastalığın Gelişimi ve Yayılma Şekli

Kiraz dal yanıklığı, hem yaz hem de kış devresi bulunan bir bakteriyel hastalıktır.
İlkbaharda, bulaşmış tomurcukların açılmasıyla birlikte hastalıklı yapraklar ortaya çıkar. Bu yapraklar, yeni çıkan sürgünlere bakteriyi taşır. Yaz aylarında bakteri kabuk altında gizli şekilde yaşamaya devam eder ancak yayılım göstermez.

Sonbahar döneminde yağmurların başlamasıyla birlikte bakteri, hasta yapraklardan sürgün ve dallara geçer. Kışı kabuk üzerinde geçirir ve özellikle yaralar, gözler, çatlaklar ve budama izleri hastalığın giriş noktalarıdır.

Nemli hava, rüzgâr ve yağmur bakterinin yayılmasında büyük rol oynar. Bu nedenle hastalık, genellikle yağışlı iklimlerde ve serin bölgelerde daha fazla görülür.

Kiraz Dal Yanıklığına Karşı Kültürel Önlemler

Kültürel mücadele, bakteriyel hastalıkların kontrolünde en etkili yöntemlerden biridir. Kiraz dal yanıklığına karşı alınabilecek önlemler şunlardır:

• Sağlam fidan seçimi: Yeni bahçe kurulacaksa mutlaka sağlıklı, sertifikalı ve hastalıksız fidanlar kullanılmalıdır.
• Budama temizliği: Sonbaharda, ilaçlamadan önce kuru ve hastalıklı dallar kesilip yakılmalıdır. Kesim yapılan bölge 3–4 cm sağlam doku içerecek şekilde olmalıdır.
• Alet dezenfeksiyonu: Budama makasları ve bıçaklar her kesim sonrası dezenfekte edilmelidir.
• Sulama kontrolü: Aşırı sulama ve suyun göllenmesi, bakterinin yayılmasını hızlandırır. Bu nedenle kontrollü sulama yapılmalıdır.
• Nöbetleşe ekim: Aynı bölgeye her yıl kiraz fidanı dikmekten kaçınılmalıdır.

Ayrıca, bakteriyel hastalıklara karşı dayanıklı çeşitlerin tercih edilmesi de hastalığın yayılmasını önlemede oldukça etkilidir.

Kimyasal Mücadele Yöntemleri

Kimyasal mücadelede amaç, bakterinin yayılmasını ve ağaca zarar vermesini önlemektir. İki temel ilaçlama dönemi önerilmektedir:

1. Sonbaharda: Yaprak dökümünün başladığı dönemde %1’lik bordo bulamacı ile ilaçlama yapılmalıdır.
2. İlkbaharda: Gözler uyanmadan önce ikinci ilaçlama yapılmalıdır.

Bu ilaçlamalar bakterinin kışın kabukta gizlenmesini engelleyerek bahar döneminde aktif hale gelmesini önler. Ayrıca, budama sonrası oluşan açık yaralar da mutlaka bakırlı ilaçlar ile kapatılmalıdır.

Karantina ve Yasal Önlemler

Kiraz dal yanıklığı, dış karantinaya tabi bir hastalıktır. Bu nedenle hastalıklı fidanların satışı, taşınması ve dikilmesi kesinlikle yasaktır.
Fidan üretimi yapan işletmeler, düzenli olarak denetlenmeli ve karantina tedbirlerine titizlikle uymalıdır.

Bölgeye dışarıdan getirilen aşı kalemleri veya fidanların hastalık taşımaması için laboratuvar kontrolleri yapılmalıdır.

Hastalığın Diğer Benzerleri

Kiraz dal yanıklığı, belirtileri bakımından bazen sürgün yanıklığı veya kanser hastalıkları ile karıştırılabilir. Ancak bu hastalık, karakteristik olarak zamk akıntısı, yaprak delikleri ve sürgün kuruması ile ayırt edilir.

Ayrıca, kiraz ağaçlarında kök kanseri, Verticillium solgunluğu, Armillaria kök çürüklüğü ve Phytophthora kök boğazı çürüklüğü gibi hastalıklar da görülebilir. Bu hastalıklar hakkında detaylı bilgiye şifalı bitkiler sitesinin “Haşarat ve Bitki Hastalıkları” kategorisinden ulaşabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

1. Kiraz dal yanıklığı neden olur?

Bu hastalık, Pseudomonas syringae pv. morsprunorum adlı bakterinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Özellikle yaralı dallar, çatlaklar ve budama izlerinden ağaca girer.

2. Dal yanıklığı nasıl önlenir?

Sağlam fidan kullanmak, budama sonrası aletleri dezenfekte etmek, hastalıklı dalları yakmak ve düzenli bakırlı ilaç uygulamaları yapmak en etkili önlemlerdir.

3. Kiraz dal yanıklığı bulaşıcı mı?

Evet, yağmur ve rüzgar yoluyla diğer ağaçlara bulaşabilir. Bu nedenle hastalıklı alanlarda temizlik ve karantina önlemleri büyük önem taşır.

4. Kiraz dal yanıklığı meyveye zarar verir mi?

Evet, hastalık ilerlediğinde meyve kalitesi düşer, zamk akıntısı ve şekil bozuklukları oluşur.