Buğday Sürme Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Etkileri

Buğday Sürmesi Hastalığı Hakkında Genel Bilgi

Buğday sürmesi hastalığı, tarımda “kör, karadoğu, karamuk” gibi isimlerle bilinen ve buğday başaklarında ciddi kalite kaybına neden olan bir mantar hastalığıdır. Hastalığın etmeni Tilletia türleridir. Bu patojenler, özellikle uygun iklim koşullarında hızla yayılır ve hem üründe hem de un kalitesinde düşüşe yol açar.

Bu hastalık, genellikle tohum kaynaklı olarak yayılır. Tarlada enfekte olmuş tohumların ekilmesiyle birlikte yeni bitkilere geçiş yapar. Türkiye’nin hemen her bölgesinde görülebilen sürme hastalığı, özellikle sıcak ve nemli dönemlerde daha şiddetli şekilde etkisini gösterir.

Buğday Sürmesinin Belirtileri

Sürme hastalığına yakalanan bitkiler, gelişimin erken dönemlerinde sağlıklı bitkilerden ayırt edilemez. Ancak başaklar süt olum dönemine ulaştığında hastalık belirtileri gözle görülür hale gelir.
Hastalıklı bitkiler genellikle kısa boylu olur ve uzun süre yeşil kalır. Başaklar dik durur, mavimtırak-yeşil renkte bir görünüm alır. Kavuzlar açıldığında içlerinde kirli gri renkli kör daneler fark edilir.

Kör daneler parmak arasında ezildiğinde balık kokusuna benzer keskin bir koku yayar. Bu, hastalığın teşhisinde en belirgin özelliklerden biridir.

Hastalıklı buğday taneleri, tohumluk olarak kullanıldığında yeni ekim alanlarına hastalığı taşır. Ayrıca bu daneler öğütüldüğünde unun rengini ve kokusunu değiştirir, dolayısıyla gıda kalitesini olumsuz etkiler. Buğday sürmesi bulaşmış unla yapılan ekmeklerin tüketilmesi durumunda insanlarda sindirim sistemi rahatsızlıkları ortaya çıkabilir. Aynı şekilde, bulaşık dane veya samanı yiyen inek, koyun, domuz ve kümes hayvanlarında da benzer sorunlar gözlenir.

Sürme Hastalığının Buğdaya Zararları

Buğday sürmesi yalnızca ürünün görünümünü değil, verim ve kaliteyi de olumsuz etkiler. Kör danelerin sayısı arttıkça elde edilen ürün miktarı düşer. Ayrıca tohumluğun kalitesi azaldığı için sonraki ekim dönemlerinde de hastalık devam eder.

Hastalığın en tehlikeli yönü, hızlı bulaşma kapasitesidir. Tohumların ezilmesi veya kırılması sırasında yayılan sporlar, sağlam tanelere bulaşarak çok geniş alanlara yayılabilir. Bu nedenle erken teşhis ve önlem almak büyük önem taşır.

Buğday Sürmesi Hastalığıyla Mücadele Yöntemleri

Kültürel Önlemler

Sürme hastalığıyla mücadelede en etkili adım, kültürel uygulamaları doğru şekilde yapmaktır.
Güzlük buğday ekimlerinin erken yapılması, yazlık buğdayların ise geç ekilmesi hastalığın görülme oranını azaltır. Çünkü mantar etmeninin gelişimi, hava sıcaklığı ve nem koşullarıyla yakından ilişkilidir.

Ayrıca hastalığa dayanıklı buğday çeşitlerinin tercih edilmesi, uzun vadede hastalığın yayılmasını önler. Ekimden önce tohumların dikkatle seçilmesi, enfekte danelerin ayıklanması gerekir.

Toprak işleme sırasında hastalık bulaşmış bitki artıkları topraktan uzaklaştırılmalıdır. Böylece hastalığın tarlada kalması engellenir.

İyi tarım uygulamaları arasında yer alan ekim nöbeti de önemli bir önlemdir. Aynı tarlada art arda buğday ekmek, hastalık etmenlerinin toprakta birikmesine yol açar. Bu nedenle araya baklagiller veya yem bitkileri ekmek hastalık riskini düşürür.

Kimyasal Mücadele

Buğday sürmesine karşı en etkili yöntem, tohum ilaçlamasıdır. Tohumlar ekim öncesinde özel fungisitlerle kuru ilaçlama yöntemiyle işleme tabi tutulmalıdır. Bu işlem, hem hastalığın yayılmasını hem de yeni ekim alanlarına bulaşmasını engeller.

İlaçlama işlemi genellikle selektör adı verilen tohum ilaçlama düzeneklerinde yapılır. Selektör bulunmayan yerlerde, kolla çevrilen içi paletli ilaçlama bidonları da kullanılabilir. Bu yöntem, tohumların yüzeyine ilacın eşit şekilde dağılmasını sağlar.

İlaç seçimi yapılırken Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ruhsatlı fungisitler tercih edilmelidir. İlaçların dozları, etiket üzerinde belirtilen oranlara göre uygulanmalıdır.

Buğday Sürmesinden Korunma İpuçları

• Daima sertifikalı ve temiz tohumluk kullanın.
• Tarlada hastalıklı bitki artıkları bırakmayın.
• Toprak analizleri yaparak uygun ekim zamanı belirleyin.
• Tohum ilaçlamasında profesyonel yardım alın.
• Ekim nöbeti uygulamasına dikkat edin.

Bu önlemler, hem verim artışı sağlar hem de hastalığın uzun vadede ortadan kalkmasına yardımcı olur.

Sık Sorulan Sorular

Buğday sürmesi nasıl anlaşılır?

Başaklar süt olum dönemine geldiğinde kavuzlar arasında gri renkli daneler görülür ve ezildiğinde balık kokusuna benzer bir koku yayılır. Bu belirti hastalığın en karakteristik işaretidir.

Sürme hastalığı hangi koşullarda yayılır?

Nemli ve serin havalarda, özellikle ekim döneminde uygun koşullar oluştuğunda sporlar hızla yayılır.

Buğday sürmesi insanlara zarar verir mi?

Evet, bulaşmış unla yapılan ürünler tüketildiğinde sindirim bozuklukları görülebilir. Bu nedenle hastalıklı ürünlerin gıda amaçlı kullanılmaması gerekir.

Buğday sürmesiyle en etkili mücadele yöntemi nedir?

Kuru tohum ilaçlaması en etkili yöntemdir. Tohumlar ekim öncesi uygun fungisitlerle ilaçlanmalıdır.

Buğday sürmesi, ülkemizde sıkça görülen bitki hastalıkları arasında yer alır. Buğday üretimiyle uğraşan çiftçiler için hastalığın erken teşhisi, kaliteli ürün elde etmek açısından büyük önem taşır. Daha fazla bilgi için bitki hastalıkları ve şifalı bitkiler sayfalarımızı ziyaret edebilirsiniz.