Monilya (Monilia laxa) Hastalığı Nedir?

Monilya hastalığı, meyve ağaçlarının çiçek, sürgün ve meyvelerinde çürüme, kuruma ve mumyalaşmaya neden olan tehlikeli bir mantar hastalığıdır. Halk arasında “mumya hastalığı” olarak da bilinen bu hastalığın etmeni Monilia laxa adlı mantardır. Özellikle kayısı, kiraz, vişne, erik, badem ve şeftali ağaçlarında sıkça görülür.

Hastalık, nemli ve yağışlı ilkbahar aylarında hızla yayılır. Uygun koşullarda bir ağacın tüm çiçek ve genç sürgünlerini kurutabilir. Bu nedenle, Monilya hastalığıyla mücadele hem ekonomik hem de bitkisel sağlık açısından büyük önem taşır.

Monilya Hastalığının Tanımı ve Yaşayışı

Monilia laxa mantarının miselyumları bölmeli, renksiz ve yaşına göre kalınlıkları değişen yapılardır. Genç miseller ince, yaşlı olanlar ise kalındır. Bu miseller üzerinde rozet şeklinde mikro konidioforlar bulunur. Üzerlerinde ise küre biçiminde renksiz mikro konidiler (sporlar) gelişir.

Konidiumlar zincir halinde dizilir, olgunlaştıktan sonra çevreye dağılır. Doğada, hastalıklı her organ üzerinde konidiler oluşabilir. Sonbahar ve ilkbahar dönemlerinde hasta dallar üzerinde çıplak gözle görülebilen gri renkli püstüller belirir.

Bu konidiler yağmur damlaları ve rüzgarla çevreye taşınarak yeni enfeksiyonlara yol açar. Ayrıca fungusun eşeyli üreme organı olan apotesyum, kışı geçiren mumya meyvelerde ilkbaharda oluşur. Bu yapının içinde yer alan askosporlar, hastalığın yeniden başlamasını sağlar.

Fungus kışı hastalıklı meyve ve dallar üzerinde misel halinde geçirir. İlkbaharda uygun koşullar oluştuğunda konidiler yeniden aktifleşir ve açan çiçekleri enfekte eder.

Monilya Hastalığının Belirtileri ve Zarar Şekli

Monilya, konukçu bitkilerde genellikle çiçek, çiçek sapı, meyve ve sürgünlerde belirti gösterir.

Çiçeklerde Belirtiler

Hastalığa yakalanan çiçeklerin petal yaprakları, erkek organları ve dişicik borusu kahverengileşir. Bu renk değişimi kısa sürede tüm çiçeğe yayılır. Nemli havalarda enfekte olmuş kısımlar üzerinde gri renkte spor yığınları (konidi kitleleri) gözlenir. Hastalıklı çiçekler dal üzerinde kuruyarak mumya görünümü alır.

Meyvelerde Belirtiler

Meyve enfeksiyonları genellikle olgunlaşma dönemine yakın zamanlarda görülür. İlk belirti, meyve kabuğunda oluşan kahverengi lekelerdir. Bu lekelerin etrafında açık renkli halkalar oluşur. Çürüklük meyve etine doğru ilerler ancak çukurlaşmaz.

1-3 gün içinde lekelerin üzerinde yeşilimsi gri renkte konidium yastıkları oluşur. Zamanla meyve yüzeyi tamamen kaplanır, meyve buruşur ve kuruyarak mumyalaşır. Bu kuruyan meyveler genellikle dallarda asılı kalır ve ertesi yıl hastalık kaynağı haline gelir.

Sürgünlerde Belirtiler

Enfeksiyon çiçek sapından sürgünlere geçtiğinde, sürgün dokusu kahverengileşir ve ince sürgünler tamamen kurur. Kalın sürgünlerde ise kanser yaraları gelişir. Bu yaralar genellikle elips şeklinde olup zamanla derinleşir. Yaraların altındaki dokular çürür, koyu kahverengi bir hal alır.

Yağmurlu ve nemli havalarda bu bölgelerde zamklanma (sakız akıntısı) görülür. Kanserli bölgeler iyileşmez ve ağacın su iletimi bozulur. Zamanla dal kurur ve verim azalır.

Hastalığın Görüldüğü Bölgeler ve Konukçuları

Monilya hastalığı, Türkiye’nin hemen her bölgesinde görülmekle birlikte, özellikle Marmara Bölgesi’nde (Kocaeli ve çevresi) kiraz ve vişnelerde büyük zarara neden olmaktadır. Epidemi yıllarında zarar oranı %80–90’a kadar çıkabilir.

Konukçuları arasında kayısı, kiraz, vişne, erik, badem ve şeftali yer alır. Özellikle çiçeklenme döneminde nemli hava koşulları bu ağaçlarda enfeksiyon riskini artırır.

Monilya Hastalığı ile Mücadele Yöntemleri

Monilya ile mücadele, kültürel önlemler ve kimyasal uygulamalar olmak üzere iki aşamada yürütülmelidir.

Kültürel Önlemler

• Ağaçlar üzerindeki tüm kuru dallar budanmalı ve yakılmalıdır.
• Ağaç üzerinde asılı kalan mumyalaşmış meyveler mutlaka toplanmalı ve imha edilmelidir.
• Yere düşen hastalıklı meyveler toplanıp bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
• Budama işlemleri kuru havalarda yapılmalı, budama aletleri dezenfekte edilmelidir.
• Bahçe içerisinde hava sirkülasyonu sağlanmalı, sık dikimden kaçınılmalıdır.

Bu önlemler, mantarın bahçede tutunmasını engeller ve kimyasal müdahaleye duyulan ihtiyacı azaltır.

Daha fazla bahçe sağlığı önerisi için Bitki Hastalıkları kategorimizi ziyaret edebilirsiniz.

Kimyasal Mücadele

Monilya hastalığında kimyasal mücadele özellikle çiçeklenme döneminde etkilidir.

İlaçlama Zamanları:

1. Birinci ilaçlama: Çiçeklenmenin başlangıcında, çiçeklerin %5–10’u açtığında yapılmalıdır.
2. İkinci ilaçlama: Tam çiçeklenme döneminde, çiçeklerin %90–100’ü açıkken uygulanmalıdır.

Bu dönemde bakır içerikli fungisitler veya kaptan, iprodion, tebukonazol gibi etken maddeli ilaçlar kullanılabilir. Ancak ilaçlama öncesinde hava durumu tahminleri dikkate alınmalı, yağış beklenen günlerde uygulama yapılmamalıdır.

Monilya Hastalığının Önlenmesi İçin Ek Tavsiyeler

• Dayanıklı meyve çeşitleri tercih edilmelidir.
• Sulama esnasında meyve ve çiçeklere doğrudan su teması engellenmelidir.
• Toprak drenajı iyi olmalı, su birikintileri önlenmelidir.
• Kış budamaları sonrası koruyucu bakır ilaçlaması yapılabilir.

Bu yöntemler birlikte uygulandığında, hastalığın yayılma riski minimuma iner.

Sık Sorulan Sorular

Monilya hastalığı nedir?
Monilya, kayısı, vişne, kiraz gibi meyve ağaçlarında çiçek ve meyvelerde çürüklüğe neden olan fungal bir hastalıktır.

Monilya hastalığı neden olur?
Etmeni Monilia laxa adlı mantardır. Nemli hava, sık dikim ve enfekte meyveler hastalığın yayılmasına neden olur.

Monilya hastalığı nasıl önlenir?
Mumyalaşmış meyveler toplanmalı, kuru dallar budanmalı ve iki aşamalı ilaçlama yapılmalıdır.

Monilya bulaşıcı mıdır?
Evet. Sporlar yağmur damlaları, rüzgar ve böceklerle taşınarak hızla yayılabilir.

Monilya hastalığı hangi meyvelerde görülür?
En çok kayısı, kiraz, vişne, erik, badem ve şeftalide görülür.

Sonuç

Monilya (Monilia laxa) hastalığı, meyve ağaçlarının en tehlikeli fungal enfeksiyonlarından biridir. Özellikle ilkbahar aylarında uygun hava koşulları oluştuğunda çok hızlı yayılır ve kısa sürede ağaçların büyük bölümünü etkileyebilir. Düzenli bahçe bakımı, budama, hijyen önlemleri ve doğru zamanda yapılan ilaçlamalarla hastalığın etkisi büyük oranda azaltılabilir.

Bu konuda bilinçli hareket etmek, hem verimi korur hem de doğaya kimyasal yüklenmesini azaltır.