Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü (Fusarium Culmorum)

Kök ve kök boğazı çürüklüğü, özellikle buğday, arpa ve diğer tahıl bitkilerinde görülen, bitkilerin erken dönemde zayıflamasına ve ciddi verim kayıplarına yol açan bir hastalıktır. Hastalığın etmeni Fusarium culmorum adlı bir mantardır ve bitkinin kök boğazı ile sap kısmında çürüklük oluşturarak gelişimini engeller. Bu hastalık hem genç fidelerde hem de olgun bitkilerde görülür.

Hastalığın Belirtileri

Kök ve kök boğazı çürüklüğü genellikle kurak geçen uzun ilkbahar dönemlerinden sonra gelen yağışlı dönemlerde ortaya çıkar. Ağır, havasız ve drenajı zayıf topraklarda hastalık daha şiddetli görülür. Hastalığın tipik belirtileri şunlardır:

• Bitkilerin alt yaprak kınlarında bal renginde lekeler oluşur.
• Sap ve boğum bölgelerinde koyu veya soluk kahverengi çürükler gözlenir.
• Bitkilerde gelişme geri kalır ve zayıf bir görünüm alır.
• Kök sistemi kısa kalır, kökler kahverengileşir.
• Başaklarda tane oluşmaz veya boş başaklar meydana gelir.
• Hastalıklı bitkiler genellikle mor, koyu yeşil ya da donuk bir renge döner.
• İleri safhalarda bitkiler tamamen solar ve tarlada düzensiz yatışlar oluşur.

Hastalığın ilerlediği alanlarda tane ölümleri, fide yanıklığı ve sap çürüklüğü de görülür. Özellikle fide döneminde sararma ve kuruma dikkat çekicidir.

Bir Diğer konumuz:: Mavi Küf Çürüklüğü (Penicillium italicum) Nedir?

Hastalığın Görüldüğü Bitkiler

Fusarium culmorum yalnızca buğday ve arpa değil, aynı zamanda yulaf, çavdar, tritikale ve diğer buğdaygillerde de hastalık oluşturur. Özellikle buğday tarlalarında yoğun görülen enfeksiyonlar, uygun şartlar oluştuğunda %50’ye varan ürün kayıplarına neden olabilir.

Benzer şekilde arpa bitkilerinde de kök boğazı çürüklüğü, arpa yarı açık rastığı gibi diğer fungal hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle doğru teşhis büyük önem taşır.

Bulaşma ve Yayılma Şekli

Fusarium culmorum toprağa bulaşarak uzun süre canlı kalabilir. Hastalık genellikle bulaşık tohumlar, bitki artıkları ve yağışlı hava koşulları ile yayılır. Toprakta bulunan mantar miselleri, yeni ekilen tohumlara temas ettiğinde kök bölgesinden bitkiye girerek enfeksiyon oluşturur. Bu nedenle toprak temizliği ve tohum sağlığı, hastalığın önlenmesinde temel adımlardır.

Mücadele Yöntemleri

Kök ve kök boğazı çürüklüğüne karşı etkili mücadele hem kültürel önlemler hem de kimyasal yöntemler ile mümkündür.

Kültürel Önlemler

• Dayanıklı çeşitlerin ekimi: Hastalığa dayanıklı buğday ve arpa çeşitlerinin tercih edilmesi gerekir. Erkenci çeşitler genellikle daha hassastır.
• Toprak işlemesi: Toprak iyi işlenmeli, ekim derinliği ve tavı uygun olmalıdır.
• Ekim öncesi temizlik: Topraktaki yeşil bitki artıkları ve anız kalıntıları ortadan kaldırılmalıdır.
• Beslenme dengesine dikkat: Yeterli gübreleme yapılmalı, özellikle iz element eksiklikleri giderilmelidir.
• Ekim nöbeti: Hastalığın yoğun olduğu tarlalarda yulaf gibi konukçu olmayan bitkilerle 2-3 yıllık rotasyon uygulanmalıdır.
• Anız yönetimi: Anızların gömülmesi, mantar yükünü azaltarak hastalığın tekrarını önler.

Bu önlemler yalnızca Fusarium culmorum için değil, buğday rastığı ve yaprak yanıklığı gibi diğer tahıl hastalıklarına karşı da koruyucu etki gösterir.

Kimyasal Mücadele

Tohum ekiminden önce, uygun fungisit içeren tohum ilaçları ile tohumların mutlaka ilaçlanması gerekir. Bu işlem, tohum yüzeyinde bulunan mantar sporlarının gelişimini engeller. Tohum ilaçlaması sayesinde hem fide yanıklığı hem de kök boğazı çürüklüğü riskleri azaltılır.

Kimyasal mücadele, kültürel önlemlerle birlikte uygulandığında en etkili sonucu verir. Ancak ilaçlama zamanının doğru belirlenmesi ve dozun etikette belirtilen şekilde uygulanması önemlidir.

Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğünden Korunma Yolları

Kök ve kök boğazı çürüklüğüne karşı korunmanın en etkili yolu önleyici tedbirlerdir. Tarla hijyenine dikkat etmek, hastalık taşıyan bitki artıklarını yok etmek, uygun sulama ve gübreleme uygulamaları yapmak gerekir. Ayrıca sertifikalı ve temiz tohumluk kullanmak hastalık riskini büyük ölçüde azaltır.

Bu hastalık, bitkilerin gelişim dönemlerinde zarar verdiği için fark edildiğinde genellikle ilerlemiş olur. Bu nedenle erken dönem koruma ve tohum ilaçlaması en etkili savunmadır.

Sık Sorulan Sorular

Kök ve kök boğazı çürüklüğü nasıl anlaşılır?
Bitkinin alt yapraklarında sararma, kök boğazında kahverengi lekeler, gelişme geriliği ve başaklarda tane oluşmaması belirtiler arasındadır.

Hastalığın nedeni nedir?
Fusarium culmorum adlı mantar türü bu hastalığın etmenidir. Toprakta, tohumlarda ve bitki artıklarında uzun süre canlı kalabilir.

Tohum ilaçlaması şart mı?
Evet, tohum ilaçlaması kök ve kök boğazı çürüklüğünü önlemenin en etkili yoludur. Bu işlem mantar sporlarının tohuma geçmesini engeller.

Bu hastalık diğer bitkilere bulaşır mı?
Evet, özellikle arpa, yulaf ve çavdar gibi buğdaygillerde de hastalık oluşturabilir. Bu nedenle ekim nöbeti ve dayanıklı çeşit seçimi önemlidir.

Doğal yöntemlerle mücadele mümkün mü?
Toprak sağlığını iyileştiren organik gübreler, kompost ve biyolojik mücadele ürünleri doğal destek sağlayabilir ancak kimyasal mücadele kadar etkili değildir.