Turunçgillerde Uç Kurutan Hastalığı (Phoma tracheiphila) ve Mücadele Yöntemleri

Turunçgillerde Uç Kurutan Nedir?

Turunçgillerde uç kurutan, Phoma tracheiphila adlı fungusun neden olduğu, özellikle limon ağaçlarında büyük kayıplara yol açan bir hastalıktır. Diğer turunçgil türlerinde genellikle sürgün kurumaları görülürken, limonlarda tüm ağacı kurutacak kadar etkili olabilir.

Hastalık etmeni, ağaçların odun dokusunda gelişir ve su iletimini engelleyerek zamanla köke kadar ilerler. Bu durum ağacın kısa sürede tamamen kurumasına neden olur.

Diğer bir konumuz: Şeftali Yaprak Kıvırcıklığı (Taphrina deformans) Belirtileri ve Mücadele Yöntemleri

Hastalığın Yayılışı ve Yaşam Döngüsü

Phoma tracheiphila, turunçgil bölgelerinin büyük çoğunluğunda yaygındır. Hastalık özellikle Ekim-Mart ayları arasında bulaşır. En yoğun bulaşma dönemi ise sonbahardır.

• Fungusun spor keseleri (piknidyumlar), tek yıllık sürgünlerde oluşur.
• Sporlar yağmur ve rüzgâr yardımıyla diğer ağaçlara yayılır.
• Bitkiye genellikle yaralardan veya stoma açıklıklarından girer.
• Gelişme sıcaklıkları 3-30 °C arasında olup, optimum sıcaklık 18-20 °C’dir.

Bu nedenle serin ve nemli koşullar hastalığın ilerlemesini hızlandırır.

Hastalık Belirtileri

Turunçgillerde uç kurutanın belirtileri oldukça tipiktir:

• İlk olarak yıllık sürgünlerde yaprak sararması ve solması görülür.
• Yapraklar, yaprak sapı dalda kalacak şekilde dökülür.
• Etkilenen sürgünler önce sararır, ardından kahverengileşerek kurur.
• Kuruyan dallarda spor keseleri oluşur ve hastalık yayılmaya devam eder.
• Yeni sürgünler öldükçe fungus ksilem dokusundan aşağıya doğru ilerler.
• Dalların kesitinde turuncu-kahverengi renklenme en tipik bulgudur.
• Limon ağaçlarında kısa sürede tüm ağacı kurutabilir.

Konukçu Bitkiler

Hastalığın en çok zarar verdiği türler arasında şunlar yer alır:

• Limon (en şiddetli zarar görülen tür)
• Portakal
• Mandarin
• Altıntop
• Turunç
• Ağaç kavunu

Özellikle limon çeşitleri bu hastalığa karşı en hassas olanlardır ve ürün kayıpları %25’e kadar çıkabilmektedir.

Antagonistleri

Şu an için turunçgillerde uç kurutan hastalığını kontrol altına alabilecek etkin bir biyolojik antagonist bulunmamaktadır. Bu nedenle kültürel ve kimyasal mücadele büyük önem taşır.

Mücadele Yöntemleri

Kültürel Önlemler

• Hastalıksız ve sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
• Dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir. Limon çeşitlerinde dayanıklılık sırasına göre: Finike Yuvarlak, Antalya Yuvarlak, Molla Memet, Kıbrıs, Demre Dikensizi, İnterdonato.
• Hasta sürgünler, hastalığın ulaştığı bölgenin 20 cm altından budanmalı ve imha edilmelidir.
• Budama aletleri her kullanım sonrası %5’lik çamaşır suyu ile dezenfekte edilmelidir.
• Budama, uç alma ve kuru alma işlemleri yaz aylarında, en geç eylül ayında tamamlanmalıdır.
• Sonbaharda sulama erken kesilmeli ve azotlu gübre verilmemelidir.
• Don zararını önlemek için bahçeler korunmalı, rüzgâr kıran dikilmelidir.
• Hastalıklı ve sağlam ağaçların obur sürgünleri temizlenmelidir.

Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadele, hastalığın yayılmasını engellemek için oldukça önemlidir.

• Don, dolu ve fırtına gibi yaralanmalardan sonra mutlaka ilaçlama yapılmalıdır.
• Bu dönemde ağaçlar %0.4 dozunda bakırlı fungisitlerle ilaçlanmalıdır.
• Ekim, Aralık ve Mart aylarında yeşil aksam ilaçlamaları uygulanmalıdır.
• İlaçlamada yüksek basınçlı motorlu pülverizatör kullanılmalıdır.

Kimyasal mücadele yapılırken ruhsatlı preparatlar kullanılmalı ve etiket talimatlarına uyulmalıdır.

Hastalığı Önlemenin Yolları

Turunçgillerde uç kurutanı önlemek için alınabilecek başlıca tedbirler şunlardır:

• Bahçelerde düzenli gözlem yapılmalı, hastalıklı sürgünler derhal temizlenmelidir.
• Dayanıklı çeşitler ile bahçe kurulmalıdır.
• Budama sırasında aşırı yara açılmamalıdır.
• Bahçede besleme ve sulama tekniğe uygun şekilde yapılmalıdır.
• Çevresel riskler (don, rüzgâr vb.) azaltılmalıdır.

Sık Sorulan Sorular

Turunçgillerde uç kurutan sadece limonlarda mı görülür?

Hayır, portakal, mandalina ve turunçlarda da görülebilir. Ancak en büyük zararı limonlarda yapar.

Hastalık tedavi edilebilir mi?

İlerlemiş ağaçlarda tedavi mümkün değildir. Ancak erken dönemde budama ve ilaçlama ile hastalık kontrol altına alınabilir.

Kimyasal mücadele ne zaman yapılmalı?

Ekim-Mart ayları arasında, özellikle don ve fırtınalardan sonra koruyucu ilaçlama yapılmalıdır.